ფიზიკა
იდეალური აირების მოლეკულურ-კინეტიკური თეორიის ძირითადი განტოლება. ტემპერატურა იდეალური აირების მოლეკულურ-კინეტიკური თეორიის ძირითადი განტოლება ეწოდება განტოლებას, რომელიც აირის წნევას განსაზღვრავს. მნიშვნელოვანი აქ არის განისაზღვროს ტემპერატურის მოლეკულურ-კინეტიკური არსი. მომავლისთვის დაგვჭირდება მოლეკულების კონცენტრაციის ცნება. კონცენტრაციას ვუწოდებთ მოცულობის ერთეულში მოლეკულების n რაოდენობას (11.1) პირველი ფორმულა სამართლიანია ყოველთვის, მეორე – მაშინ, როცა მოცულობაში კონცენტრაცია ყველგან ერთნაირია. კონცენტრაციით შეიძლება ასევე აირის წნევის გამოსახვა . […]
მოლეკულების განაწილება სიჩქარეების მიხედვით აირის მოლეკულების სიჩქარეებს აქვთ განსხვავებული მნიშვნელობები და მიმართულებები, ამასთან დაჯახებების უზარმაზარი რიცხვის გამო, თითოეული მოლეკულის სიჩქარე მუდმივად იცვლება. ამიტომ შეუძლებელია განისაზღვროს ზუსტად იმ მოლეკულების რიცხვი, რომელთაც აქვთ ზუსტად მოცემული სიჩქარე v დროის მოცემულ მომენტში, მაგრამ შეიძლება გამოითვალოს იმ მოლეკულების რიცხვი, რომელთა სიჩქარეებს აქვთ მნიშვნელობები, რომლებიც ძევს რაღაც v1 და v2 სიჩქარეებს შორის. გამოვიყვანოთ სითბურ […]
დიფუზია თუ ლოკალურ მოცულობაში განაწილებულია სხვა აირის მინარევი(ან გაზრდილია მოცემული აირის კონცენტრაცია), მოლეკულების ქაოტური მოძრაობა ცდილობს გაათანაბროს აირების კონცენტრაცია. აირის მოლეკულების კონცენტრაციის გათანაბრების პროცესს დიფუზია ეწოდება. დაკვირვებები აჩვენებს, რომ კონცენტრაციის ცვლილების გასწვრივ მიმართული ღერძის პერპენდიკულარულ ფართში დროის განმავლობაში დიფუზიის პროცესში გადაიტანება ΔM მასა, რომელიც პროპორციულია კონცენტრაციის გრადიენტის, ფართობისა და დროის (13.1) ეს გამოსახულება წარმოადგენს ფიკის კანონს. D-ს ეწოდება დიფუზიის კოეფიციენტი. მინუს ნიშანი ნიშნავს, რომ მასა გადაიტანება […]
ელექტრული მუხტი ელექტრომაგნიტური ურთიერთქმედებების დროს თავს იჩენს ზოგიერთი ელემენტარული ნაწილაკის განსაკუთრებული თვისება – ელექტრული მუხტი. რას წარმოადგენს ელექტრული მუხტი? სამწუხაროდ ჭეშმარიტი პასუხის გაცემა ალბათ შეუძლებელია. ამიტომ შემოვიფარგლებით მხოლოდ იმის თქმით, რომ ეს არის ნაწილაკებისა და სხეულების ელექტრული და მაგნიტური ურთიერთქმედების უნარის საზომი. კულონი მუხტს უწოდებდა სხეულის „ელექტრულ მასას“. აქვე მოვიყვანოთ ელექტრული მუხტის ძირითადი თვისებები. 1. არსებობს „დადებითი“ და „უარყოფითი“ […]
დაძაბულობის ვექტორის ნაკადი ვთქვათ გვაქვს რაღაც \dpi120Σ\dpi120Σ ზედაპირი. დავყოთ ეს ზედაპირი მცირე ელემენტებად და თითოეულ ელემენტს შევუსაბამოთ ვექტორი . ასეთი ვექტორის მოდული ტოლია ზედაპირის ელემენტის dS ფართობისა, მიმართულება კი ემთხვევა ამ ზედაპირის ნორმალის მიმართულებას (რათქმაუნდა უნდა ავარჩიოთ ნორმალის „დადებითი“ მიმართულებაც). dS ელემენტურ ზედაპირში ვექტორის ელემენტური ნაკადი dФ ეწოდება სიდიდეს: (16.1) სადაც En – არის ვექტორის პროექცია ელემენტური […]
პოტენციალთა სხვაობა. პოტენციალი ელექტრული ველის დაძაბულობა არის ვექტორული სიდიდე. გარკვეულ შემთხვევებში უფრო მოხერხებულია ველის სკალარული მახასიათებლების – პოტენციალთა სხვაობისა და პოტენციალის გამოყენება. მათი განსაზღვრებისთვის დავეყრდნობით მუხტზე ელექტრულ ველში მოქმედი ძალის კონსერვატულობის თვისებას. კონსერვატულობის თვისება გამომდინარეობს კულონის ძალის ცენტრულობიდან. კლასიკური მექანიკის განმარტებით ცენტრული ეწოდება ძალას, რომლის სიდიდეც დამოკიდებულია მხოლოდ ურთიერთქმედ სხეულებს შორის მანძილზე და მიმართულია მათ ცენტრებს […]
დამუხტული გამტარის ველი განსაზღვრულობისთვის გამტარი ჩავთვალოთ ლითონად. ასეთი გამტარის შიგნით, ყოველ კუბურ სანტიმეტრში, აუცილებლად არის თავისუფალი ელექტრონების ძალიან დიდი რაოდენობა – 1023 რიგისა. უპირველეს ყოვლისა, განვიხილოთ რა შედეგი აქვს დამუხტული გამტარის შიგნით მუხტების წონასწორობის დამყარებას. ჩამოვაყალიბოთ თავისუფალი მუხტების არსებობის შედეგები შემდეგნაირად. ◘ 1. გამტარებში ელექტრული ველის დაძაბულობა არის ნულის ტოლი. გამტარის შიგნით ნებისმიერ ადგილას ელექტრული ველის გაჩენა იწვევს თავისუფალი […]
ელექტრული დიპოლი დიელექტრიკების შესწავლამდე მოკლედ შევეხოთ დიპოლების საკითხს, რაც განმსაზღვრელ როლს თამაშობს დიელექტრიკებში ელექტრული ველის ანალიზისას. (განსაზღვრება) ელექტრული დიპოლი ეწოდება სისტემას, ორი ერთნაირი მოდულისა და საპირისპირო ნიშნის მქონე წერტილოვანი მუხტისგან q , რომლებიც ერთმანეთისგან დაშორებულია l მანძილით დიპოლის ძირითადი მახასიათებელი არის მისი დიპოლური მომენტი: (19.1)სადაც ვექტორს , […]
დენის ძალა და დენის სიმკვრივე (განსაზღვრება) ელექტრული დენი არის დამუხტული ნაწილაკების (სხეულების) მიმართული მოძრაობა ნივთიერებაში ან ვაკუუმში. ნაწილაკებს, რომლებსაც გადააქვთ მუხტი “მუხტის მატარებელი” ეწოდებათ. ლითონებში ეს არის ელექტრონები, ელექტროლიტებში – იონები, აირებში – ელექტრონები და იონები, ნახევარგამტარებში – ელექტრონები და ხვრელები. დენის დადებით მიმართულებად მიჩნეულია დადებითი მუხტის გადატანის მიმართულება. წირებს, რომელთა მხებები ემთხვევა დადებითი მუხტის მატარებლების მიმართულ სიჩქარეს, დენის წირებს უწოდებენ. აქ არის ე.წ. […]
დენის წყარო. ემძ ელექტრულ წრედში მუდმივი დენის არსებობა შესაძლებელია, თუ მასში, გამტარში არსებობს მუდმივი ელექტრული ველი. ამ ველის შექმნა მასში შეიძლება გარკვეული ხერხით გამტარის გასწვრივ მუხტების გადანაწილებით. თუმცა ელექტრული ძალების გავლენით სწრაფად ხდება ელექტრული წონასწორობის აღდგენა, პოტენციალთა გატოლება და დენის შეწყვეტა. დენის შესანარჩუნებლად აუცილებელია წრედში “მუხტების წრებრუნვის” ორგანიზება. იმისთვის, რათა გამტარში შევინარჩუნოთ მუდმივი დენი, მის […]